دوزخ سازان عمامه دار- بخش پنجم

mollah

آشکارترین اتحاد میان مجتهدان، لوطیان و انگلیس‌ها را در نقشه جدا کردن هرات و همدستی با مجتهد اصفهان سید باقر شفتی می یابیم، که به زمانه فتحعلیشاه سر برآورد و سرانجام به ضرب قشون محمد شاه از پای درآمد.

دربارۀ هرات پیمان انگلیس‌ها با مجتهد و لوطیان اصفهان نخست بر سر جدا کردن این ولایت بود. می دانیم که جدا کردن خرمشهر و بوشهر و بلوچستان را هم در سر داشتند، که در جای خود اشاره خواهیم داد. در رابطه با هرات، دولت روسیه یکسره از دولت ایران پشتیبانی می کرد و دولت انگلیس از افغانستان. 

این را هم می دانیم که در آن سالها هرات خراجگزار ایران به شمار می رفت. هرآینه ایرانیان این ولایت را بخشی از ایران می دانستند و افغانان بخشی از افغانستان. هر بار هم که به هم نزدیک می شدند انگلیس‌ها از این کنار آمدن جلوگیری می کردند. کار به جائی رسید که محمد شاه به هرات لشکر کشید و دست به محاصرۀ شهر زد. اما نتوانست در برابر دشمنان پرزورش ایستادگی کند. پشت و پناهی هم نداشت.

برای انگلیس‌ها، تنها راه جدا کردن هرات همانا گرفتن فتوای جهاد از سوی روحانیان بود و بسیج لوطیان. شگفت‌انگیز این که تا آن زمان، انگلیس‌ها خودشان در نقشه جغرافیا، هرات را جزو خاک ایران آورده بودند.

پس سفیر انگلیس ساده‌ترین راه را در کنار آمدن با مجتهد مقتدرِ اصفهان و گرفتن فتوا دید. “باب مکاتبه” را با سید باقر شفتی یعنی “فحل علمای ایران”بگشود. همکارانش را هم به تعظیم و پابوسی او گسیل کرد.

چکیده‌ای از زندگینامه آن مجتهد را به دست می دهم که بسی به نقل می ارزد.

همگان می دانستند که شفتی یکی از ثروتمندترین مالکان زمانۀ خویش در شمار بود. چنانکه شاگرد او تنکابنی در رساله “قصاص العلما” گواهی می داد:

«از زمان ائمه اطهار تا آن عهد هیچیک از علمای امامیه […] آن اندازه ثروت و مکنت به دست نیاورده بود». شفتی “دوهزار باب” دکان و “چهارصد کاروانسرا” داشت. املاک در بروجرد و یزد و دهاتی در شیراز غصب کرده بود. افزون بر این “از هندوستان و قفقاز و ترکستان به عنوان سهم امام” مالیات می ستاند. افزون بر این ۳٠ هزار لوطی را در جلوۀ سپاه گرد آورده بود. “از طریق آدمکشی و دزدی و قلع و قمع” دستگاه شاهانه داشت ^. به گواهی فرانسویان در ۱٨۴۳ پول نقدش به ۲٠٠ هزار تومان می رسید.

شفتی حتی بی پروا “درآمد اوقاف” دولتی را هم بالا کشید. از “تجارت هم سود کلان” برد. از روستاهای اصفهان مالیات می گرفت و محصولاتشان را غصب می کرد. چنانکه تنها از یک روستای کروند، سالیانه “نهصد خروار برنج” مقرری و مالیات می ستاند و دامنه املاکش “تا بروجرد و یزد” می کشید.

به قول عباس اقبال، که شرح حال جامعی از این مجتهد به دست داده، شفتی راهی برگزید که «از هر عمل قرطاس و کمپانی مطمئن‌تر و بی‌رنج‌تر بود.» 

به گواهی میرزا حسینخان تحویلدار، الواطِ شفتی مُشتی “خونخوار، شارب الخمر، قمارباز، دزد و جانی” بودند. این اوباش همگی در کنار و در پناه مجتهد سازمان یافتند. زندگی روزمره و خورد و پوشاک و آداب و رسوم زندگی روزانه لوطیان تهران را داستان‌نویس ارمنی (رافی) با همه ریزه‌کاری‌هایش به قلم کشیده است که در فرصت دیگر به دست خواهیم داد.

گوئی مجتهد اصفهان را از آتش جهنم هم پروائی نبود. برای دست یافتن به اموال مردم، لوطیانش را به دزدی و کشتن گسیل می کرد. آنگاه مال دزدی را “به مسجد جامع می برد.

” گهگاه نیز به راهِ پنهان داشتن دزدی‌ها و چاپیدن اموال مردم، لوطیانش را به دست خود گردن می زد، اما پیش از کشتن دلداری‌شان می داد که: «روز قیامت شفیع جمیع گناهان شما خواهم شد»! آنگاه بر کشته‌هایش نماز می گذارد و در هیچ یک از این تصمیمات و اقدامات “حکومت را محل دخالت در آن کار” نمی داد .

اکنون مجتهد اصفهان و چماقدارانش به قدرتی رسیده بودند که بی پروا در همبستگی با انگلیس‌ها سخن از جدائی‌خواهی می راندند و به تحریک نمایندگان سیاسی آن دولت، تجزیه ایران را پیش می کشیدند. کار به جائی کشید که یکی از رهبران لوطیان علم استقلال برافراشت. به انکار سرزمین خویش و دولت ایران برآمد. نخست به نام “رمضان شاه” خطبه خواند و سکه زد و سپس دستور کشتار و غارت شهر را داد. اما راه به جائی نبرد.

ادامه دارد...

https://is.gd/iu3FUp