بعد از «جمهوری جعلی»، اینک «دموکراسی مجازی»! (بخش دوم: مفهوم دموکراسی و کاربرد آن در فضای مجازی)

monty


مشکل از اینجا شروع میشود که منظور از «دموکراسی» واضح نیست. بویژه در بین ایرانیان وقتی گفته میشود «دموکرات» منظور غالبا چیزی نزدیک به «آزاد منش» یا «روادار» است، واین میتواند به شدت گمراه کننده باشد.





مفهوم دموکراسی تعریف بلامنازعی ندارد. دموکراسی در اصل یک ایده برای نحوه اداره کشور است، بر این مبنی که در حاکمیت اراده مردم (در نهایت) تعیین کننده باشد . این ایده در اجرا با آرمانهای دیگر (و حتی خودش) به تضاد بر میخورد، برای گریز از این معضل انواع دستورالعمل ها طراحی شده است (اگر چه هیچکدام راه حل نهایی عرضه نمیکند)، پس در واقع دقیقترین تعریف در دسترس از دموکراسی را باید در قوانین اساسی کشورهایی که دموکراتیک شناخته میشوند جستجو کرد (و این تعاریف متفاوت هستند). اجمالا میتوان این شاخصهای اصلی را برشمرد: در یک دموکراسی حاکم (در نهایت) مردم هستند، تعریف سیستم سیاسی (از طریق قانون اساسی و سایر قوانین) وگزینش مجریان آن در یک فرآیند تعریف شده بر مبنای انتخابات انجام میگیرد.





نکته کلیدی در این مبحث اما این است که حتی در یک کشور دموکراتیک به ندرت میتوان نهادی را یافت که با الگوی دموکراتیک اداره شود: نه وزارتخانه ها و ادارات، نه شرکتها و کارخانجات، نه حتی خانواده ها! این لزوما یک نقص محسوب نمیشود، چون اصولا ایده دموکراسی برای یک مسئله دیگر (حاکمیت) مطرح شده و قرار نبوده برای همه مسائل راهگشا باشد. در بسیاری موارد که رویکرد «دموکراتیزه کردن» یک نهاد طلب میشود به این نکته ابتدایی توجه نشده است، بویژه در بین ایرانیان (که درد استبداد کشیده اند) غالبا استفاده از خود واژه «دموکراتیک» یک استدلال تلقی میشود، گویی که اگر رویکردی دموکراتیک نباشد لزوما مستبدانه و مطرود است، در صورتی که در بسیاری از موارداستفاده از این مفاهیم نابجا است: با کمی شوخ طبعی میتوان از این تشبیه استفاده کرد که صحبت از «عمق» شعر حافظ باشد و عده ای تلاش کنند آن را با واحد «متر» بسنجند!





از آنجا که دموکراسی در اصل یک ایده برای حاکمیت است استفاده از واژه «دموکراتیک» برای یک نهاد غیر حاکمیتی نوعی شبیه سازی است. با توجه به شاخصهای اصلی دموکراسی اطلاق واژه «دموکراتیک» به یک نهاد در صورتی موجه است که معلوم باشد معادل «مردم» چیست (تعریف مجموعه صاحبان رای)، آنها خودشان (در چارچوب قوانین بالادستی) سیستم و مقررات آن نهاد را تعیین کنند، و در یک فرآیند انتخاباتی با استانداردهای دموکراتیک مدیرانش را هم در فواصل معین زمانی برگزینند.آیا خوانندگان چنین نهادی را در فضای مجازی سراغ دارند؟ نزدیکترین مشابه شاید نهادهایی در دنیای حقیقی باشند که  از امکانات فضای مجازی برای ارتباطات، انتخابات و کمپین هایشان کمک میگیرند.





در عمل غالبا وقتی از یک رویکرد «دموکراتیک» در فضای مجازی صحبت میشود منظور این است که اعضای یک شبکه میتوانند در بعضی مولفه ها با رای خودشان تاثیر بگذارند. این در اصل یک سوء استفاده از واژه «دموکراتیک» است، چون کارکرد یک سیستم بیش از هر چیز توسط قواعد (قوانین) آن تعیین میشود و اگر رای دهندگان نتوانند در مورد آنها نیز حرف نهایی را بزنند صحبت از یک سیستم دموکراتیک ناموجه است.





مضحکتر البته کاربرد واژه «دموکراتیک» بر برخی فرآیندها در شبکه های اجتماعی (مانند «لایک» کردن) است، که نه مجموعه صاحبان رای از قبل تعیین شده، نه آنها در مورد سیستم و مقرراتش تصمیم میگیرند و نه در انتخاب مدیرانش نقشی دارند.متاسفانه سوء استفاده از این هم فراتر میرود: یک گروه سازمان یافته میتواند نسبتا به آسانی در رای گیری دستکاری کند، برای بسیاری شبکه های اجتماعی ابزارهایی برای تولید رای جعلی در دسترس هستند، تا جایی که تشخیص آنها از اعضای حقیقی خودش به یک فن تبدیل شده و مثلا اینستاگرام اخیرا تصمیم به عدم نمایش تعداد «لایکها» گرفته است.





وقتی پای سیاست در میان است حکومتها و دستگاههای اطلاعاتی شان میتوانند با استفاده از اختیارات و امکاناتشان تا آنجا در این روند «دموکراتیک» دستکاری کنند که به ضد خودش تبدیل شود، بویژه در کشورهایی مانند ایران که احراز هویت اعضا به دلایل امنیتی یک گزینه عملی نیست. ولی حتی اگر اعضا و آرا حقیقی باشند نتیجه چه چیزی را نشان میدهد؟ در یک شبکه که غالبا مخالفین حکومت حضور دارند ممکن است یک مطلب انتقادی بیشترین رای مثبت را بیاورد، ولی اگر حکومت هوادارانش را هم به عضویت در شبکه تشویق کند نتیجه میتواند برعکس باشد، و درهر دو حالت (بدون رعایت استانداردهای آماری) نتیجه نامعتبر است.





بدون پرده میتوان گفت که این نوع رای گیری ها یک ترفند هستند که گردانندگان این پلتفرمها از آن استفاده میکنند تا به اعضا یک برداشت کاذب «مهم بودن»، «به بازی گرفته شدن» و «تاثیر گذاری» بدهند و آنها را به این ترتیب از بعد احساسی به شبکه وابسته کنند، صحبت از یک روند «دموکراتیک» اینجا از اساس تقلب است.




https://is.gd/PFhng1

نظرات

پست‌های معروف از این وبلاگ

بیدار باشید، هیچ قِشری از جامعە از خیانت و کلاهبرداری سپاە در اَمان نیست‎

طرز برخورد حضرت علی با مهمان

دوزخ سازان عمامه دار- بخش پنجم